Doğal Afetler Nelerdir ?

Doğal afetler

Doğal afetler, dış ve iç kuvvetlerin etkisi ile meydana gelen can ve mal kayıplarına neden olan doğa olaylarıdır. Doğal afetler her an meydana gelebilir, insanoğlu teknolojiyi geliştirdikçe doğal afetlerin ne zaman meydana geleceği hakkındaki tahminler kolaylaşmaktadır. Heyelan, Erozyon ve çığ gibi doğal afetlerin insanoğlu üzerindeki etkisi az iken, deprem ve tsunami gibi yıkıcı etkisi fazla olan afetlerin insanoğluna etkisi daha fazladır.

Depremler Hakkında Bilgi

Deprem

Depremler oluşumlarına göre üçe ayrılır. Çökme depremler, yer altındaki boşluk tavanlarının dayanıklılığını yitirmesi sonucu oluşur. Maden ocaklarının tavanlarının ve mağara tavanlarının çökmesi, çökme depremlere örnektir, yıkıcı etkisi azdır.  Volkanik depremler, volkanik patlamalar sonucu oluşan küçük çaplı depremlerdir , yıkıcı etkisi azdır. 

Tektonik depremler ; Yıkıcı etkisi en fazla olan depremdir. Kara parçaları arasındaki sürtünmeden doğan enerjinin birden açığa çıkması ile veya yerin derinliklerindeki kabuklarının kırılıp yer değiştirmesi ile oluşur.. Yerin derinliklerinden başladığı yere iç merkez, yeryüzünde iç merkeze en yakın yere dış merkez denir. Depremler en fazla dış merkezde hissedilir. Fay hatları ile depremler paralellik gösterir.

Büyük Deprem Kuşakları

Deprem kuşakları

Büyük Okyanus Kuşağı: Yer yüzündeki depremlerin bir çoğu büyük okyanus çevresinde gerçekleşmektedir. Amerika'nın batı kıyılarını Asya'nın doğu kıyılarını kapsar. Güney Amerika'nın kuzey kıyılarında yer alan Şili, Peru , Ekvator, kolombiya, Panama ve Costa rica, Kuzey Amerika'da yer alan Meksika ve ABD, Asya'nın Doğu kıyılarında yer alan Japonya, Filipinler, Endonezya, Malezya, Yeni Gine,  Tayvan ve Yeni Zelanda gibi ülkeler bu kuşakta bulunur.

Alp - Himalaya Kuşağı : Türkiye'nin de içinde bulunduğu bu kuşak İspanya'dan başlayıp Hindistan'a kadar uzanır. Bu kuşak içinde bulunan bazı ülkeler  İspanya, Fransa, İtalya, İngiltere, Almanya, Romanya, Bulgaristan, Türkiye, Macaristan, Makedonya, Yunanistan, Gürcistan, İran, Pakistan, Afganistan, Türkmenistan ve Hindistan'ın Kuzey kesimleri.

Depremin Az olduğu yerler : Sibirya, İskandinav yarım adası, Kanada, Avustralya, Avrupa'nın kuzey kesimleri, Grönland

Türkiye'de Deprem

Ülkemizde üç büyük deprem kuşağı vardır. Kuzey Anadolu fay hattı, Doğu Anadolu fay hattı ve Batı Anadolu fay hattı. 

Kuzey Anadolu fay hattı : Saros körfezinden başlayıp sırasıyla Sakarya ilene bağlı olan "Adapazarı", Düzce,  Bolu, Amasya iline bağlı olan" Merzifon ve Suluova", Tokat iline bağlı olan "Niksar", Sivas, Erzincan, Erzurum üzerinden geçer Muş iline bağlı olan Varto'ya kadar uzanır.

Doğu Anadolu fay hattı : Ülkemize Hatay'dan girer, sırasıyla Gaziantep, Adıyaman, Malatya, Elazığ, Bingöl, Diyarbakır, Bitlis üzerinden geçer Van gölünün kuzeyinden İran'a uzanır.

Batı Anadolu fay hattı : Marmara bölgesini ve Ege bölgesini içine alır irili ufaklı bir çok fay hattından oluşur. İzmir, Aydın, Muğla, Balıkesir, Manisa, Çanakkale bu fay hattı üzerinde bulunan bazı şehirlerdir. Bu bölgede irili ufaklı bir çok fay hattı bulunduğu için yeraltı su kaynakları bakımından oldukça zengindir.

Türkiye'de deprem riskinin az olduğu yerler : 

1. Tuz gölü çevresi
2. Mersin'deki Taşeli platosu
3. Marmara bölgesindeki Ergene havzası
4. Karadeniz'in kıyı kesimleri
5. Güney Doğu Anadolu'da Mardin çevresi.

Deprem İçin Alınması Gereken Önlemler

Deprem öncesi alınan bazı önlemler can ve mal kayıplarını azaltabilir. Bu önlemleri maddeler halinde sıralarsak.

1. Fay hatları üzerine yerleşim yerleri kurulmamalı.
2. Gevşek yapılı depreme dayanıksız binalar inşa edilmemeli.
3. Devlet deprem sırasında ve sonrasında halkın ne yapması gerektiği hakkında bilgilendirilmeli, sivil savunma ekipleri tarafından eğitilmeli..
4. Çocukların bilinçlendirilmesi açısından okullarda deprem tatbikatları yapılmalı.
5. Erken uyarı sistemleri kurulmalı.
6. Her aile bünyesinde tıbbı malzemeler ve konserve yiyecekler gibi temel ihtiyaçlarımızı karşılamak için acil durum çantası hazırlamalıdır.

Tsunami Hakkında Bilgiler

Tsunami

  Okyanus ve deniz tabanlarında oluşan depremler sonucu meydana gelen büyük dalgalara tsunami denir. Dünya üzerinde tsunami en çok Büyük Okyanus çevresinde görülür, çünkü büyük okyanus çevresinde bir çok fay hattı bulunur. Alp - himalaya deprem kuşağı okyanus üzerinde yer almadığı için bu kuşakta tsunami nadir görülür. 

  Tsunami en çok Endonezya, Japonya ve Filipinler gibi Doğu Asya kıyılarındaki ülkelerde görülür. Ülkemizde 1688 yılında İzmir'de yaşanan tsunamide 15 bin 1822 yılında Antakya'da yaşanan tsunami'de 20 bin kişi hayatını kaybetmiştir.

Volkanik Püskürmeler Hakkında Bilgiler

Volkanizma

  Magmanın yeryüzü üzerindeki veya yakınlarındaki faaliyetleri volkanizma denir. Volkanik püskürmeler büyük afetlerdendir çünkü volkanik püskürmeler sırasındaki yeryüzüne çıkan lavlar bir demiri eritebilecek kadar sıcaktır. İnsanlar bu lavlara maruz kaldığında can kayıpları yaşanabilir, bunun yanı sıra volkanik püskürmeler yerleşim yerlerine yakınsa mal kayıplarına da neden olabilir. 

  

Dünya Haritası Volkanların Dağılışı

  Dünya'da Volkanik olayların en fazla görüldüğü yer büyük okyanus çevresidir. Bu bölge pasifik ateş çemberi olarak adlandırılmaktadır. Depremler gibi volkanik olaylarda fay hatlarına paralellik gösterir. Ülkemizdeki volkanik dağların hepsi aktifliğini yitirmiştir, en son olarak 1444 yılında Nemrut dağı faaliyete geçmiştir. Ülkemizde bulunan volkanik dağlar : Doğu Anadolu'da Nemrut, Süphan, Ağrı, Tendürek Güney Doğu Anadolu'da Karacadağ İç Anadolu bölgesinde Karadağ, Karacadağ, Hasandağ , Melendiz ve Erciyes dağıdır. Volkanik dağların çevresindeki araziler tarım açısından oldukça zengindir bu yüzden bu bölgelerde yerleşim yoğunlaşır.

Heyelan Hakkında Bilgiler

Heyelan

  Yer çekiminin etkisi ile eğimli yamaçlardaki toprağın ana kayadan büyük kütleler halinde kaymasına heyelan denir. Ülkemizde heyelan en fazla Karadeniz bölgesinde görülür. Karadeniz'de yağış fazla olması ve eğimli arazilerin fazla olması bunun sebebidir. Kar erimeleri ve yağışların artması ile en fazla ilkbahar aylarında heyelan görülür. Eğer heyelan bir vadi içerisinde gerçekleşirse heyelan set gölleri ortaya çıkar. Ülkemizde Tortum, Abant, Yedigöller ve Sera birer heyelan set gölüdür.

Heyelanı Etkileyen Faktörleri ;

1. Kar erimeleri ve yağış.
2. Depremler.
3. Eğimin artması
4. Kayacın ve toprağın özellikleri
5. Beşeri faktörler

olarak sıralayabiliriz.

Erozyon Hakkında Bilgiler

Erozyon

  Toprak yüzeyinin rüzgar, akarsu ve sel suları gibi dış kuvvetler tarafından süpürülerek başka yere taşınmasına erozyon denir. Erozyon daha çok bitki örtüsünden yoksun kurak alanlarda meydana gelir. Ülkemizde en çok İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde görülür. Dünya'da ise en fazla Asya ve Afrika kıtalarında yer ülkelerde görülür.

Erozyonu etkileyen faktörleri

1. Bitki örtüsünü tahrip etmek
2. Yer şekillerinin engebeli olması
3. İklim
4. Toprak yapısı
5. Beşeri faktörler

olarak sıralayabiliriz. 

Erozyon sonucunda neler olur : 

1. Toprağın verimi azalır.
2. Çiftçinin geliri düşer, ekonomik sıkıntıya girer.
3. Köyden kente göç başlar.
4. Bitki ve hayvan türleri azalır.

Sel ve Taşkınlar Hakkında Bilgiler

Sel ve Taşkın

   Depremlerden sonra en fazla can ve mal kaybına neden olan doğal afettir.Bir bölgenin bir süre tamamının veya bir kısmının sular altında kalmasına sel adı verilir. Sağanak yağmurların veya kar erimelerinin etkisi akarsuların yataklarından taşması sonucu oluşan olaya ise taşkın adı verilir.. Genellikle kar erimelerinin ve sağanak yağışların başladığı dönemlerde sel ve taşkınlar görülür.

   Büyük çaptaki sel ve taşkınlar ciddi can ve mal kayıplarına neden olabilir. Dünya'da sel felaketinin en fazla yaşandığı bölgeler Güneydoğu Asya ülkeleridir. Bunun sebebi yaz aylarında şiddetli muson yağmurlarıdır.  Ülkemizde en fazla Karadeniz bölgesinde sel ve taşkınlar görülür.

Sel ve Taşkınların sebepleri ; 

1. Sağanak, şiddetli yağmurlar
2. Kar erimeleri
3. Akarsu çevrelerine yerleşim yerleri kurulması
4. Arazinin eğimli olması .

Kuraklık Hakkında Bilgiler

Kuraklık

  Bir bölgede yağışların mevsim normallerinin çok altına düşmesi kuraklık olarak adlandırılır. Ülkemizde kuraklık en fazla İç Anadolu bölgesinde, Dünyada ise Afrika, Orta doğu, Asya çölleri ve Avustralyadır. Dünya tarihi incelendiğinden bazı savaşların ve göçlerin nedeninin kuraklık olduğu görülür.

Kuraklığın nedenleri

1. Küresel ısınma
2. Aşırı Buharlaşma

Kuraklığı önlemek için

1. Sera gazı salınımı azaltılmalı
2. Devlet su kullanım konusunda halkı bilinçlendirmeli
3. Barajlar planlı yapılmalı
4. Yer altı suları dikkatli kullanılmalı

Çığ Hakkında Bilgiler

Çığ

  Yamaçlarda biriken kar kütlelerinin çeşitli nedenlerden dolayı aşağıya doğru büyük kütleler halinde kaymasına çığ denir. Bu afete genellikle depremler ve yüksek sesler sonucunda meydana gelir. Yükseltisi fazla olan dağlarda görülür. 

   Dünya'da en fazla İskandinav ve And dağları, Himalayalar, Alp dağları ve Kayalık dağlarında görülür. Ülkemizde ise en çok Doğu Anadolu'nun yüksek dağlarında görülür.

Fırtına, Kasırga, Hortum Hakkında Bilgiler

Hortum

  İki merkez arasındaki basınç farkının aniden artmasından dolayı meydana gelen şiddetli rüzgarlar hızlarına ve oluşumlarına göre fırtına, kasırga ve hortum olarak adlandırılır.

  Saatteki hızı 63 kilometreyi geçen rüzgarlara fırtına, 120 kilometreyi geçenlere ise kasırga denir. Silindir şeklinde dönerek gezenler ise hortum olarak adlandırılır. Dünyada en çok tropikal bölgelerde görülür. Orta kuşakta yer alan Türkiye gibi ülkelerde bu doğal afetler görülmez.