Paralel,Meridyen,Enlem ve Boylamın Özellikleri

Türkiye'nin matematik konumu

Coğrafi Konum : Bir ülkenin,şehrin veya bölgenin ekvatora, başlangıç meridyenine, denizlere, ülkelere, kıt'alara,boğazlara, önemli ulaşım yollarına,önemli doğal kaynaklara olan uzaklığıdır. Coğrafi konum, matematik ve özel konum olarak ikiye ayrılır.

Matematik Konum: Bir bölgenin ekvatora ve başlangıç meridyenine göre konumudur. Bir bölgenin konumunu tespit etmek için paralel ve meridyenlerden yararlanılır. Herhangi bir bölgenin yerini belirten paralel ve meridyen değerlerine o bölgenin coğrafi koordinatı denir. Ülkemiz 26-45° Doğu meridyenleri, 36-42° Kuzey paralelleri arasında yer alır.




Paralel : Dünyayı yatay bir şekilde bölen eşit aralıklarla çizilmiş hayali çizgilerdir. Bir bölgenin ekvatora göre konumunu verir. Paraleller ve meridyenler dünyada herhangi bir bölgeyi daha kolay bulabilmek için oluşturulmuş hayali çizgilerdir.

Paraleller

Paralellerin Özellikleri

• Ekvator başlangıç paralelidir. Dünyayı ortadan ikiye böldüğü için en uzun paraleldir ve derecesi 0° olarak gösterilir.
• Dünyanın küresel şeklinden dolayı ekvatordan kutuplara gidildikçe paralel daireleri küçülür.
• İki paralel dairesindeki mesafe uzunluğu her yerde 111 kilometredir.
• İki paralel arasındaki uzaklık bir enlem derecesidir.
• Güney yarım kürede 90, kuzey yarım kürede 90 olmak üzere toplamda 180 tane paralel dairesi vardır.
• Paralel daireleri dünyayı yatay bir şekilde böldüğü için asla kesişmezler
• Bir yerin ekvatora olan uzaklığını belirtmek için kullanılırlar.

Meridyen : Dünyayı dikey bir şekilde bölen eşit aralıklarla çizilmiş hayali çizgilerdir. Bir bölgenin başlangıç meridyenine göre konumunu verir.

meridyenler

Meridyenlerin özellikleri 

• Meridyenler kuzey-güney doğrultusunda dünyayı dik bir biçimde böldüğü için kutuplarda birleşirler
• Dünyanın küresel şeklinden dolayı bütün meridyenlerin boyları eşittir.
• Başlangıç meridyeni İngiltere'deki Greenwich gözlem evinden geçen meridyen olarak kabul edilir. Derecesi 0°  olarak gösterilir.
• İki meridyen arası uzaklık ekvatorda 111 kilometredir, fakat ekvatordan kutuplara gidildikçe aralarındaki mesafe kısalır, bu durum dünyanın küresel şeklinden dolayıdır.
• İki meridyen arasındaki zaman farkı her yerde 4 dakikadır.
• Toplamda 360 meridyen vardır. Başlangıç meridyeninin doğusunda 180 batısında 180 olmak üzere.

Enlem : Dünya üzerindeki herhangi bir bölgenin ekvatora olan uzaklığının açısal değeridir. Ekvatordan kutuplara gidildikçe dünya üzerinde değişim gösteren olaylara enlem etkisi denmektedir.

enlem ve paralelin farkı

Enlemin Etkileri

• Güneş ışınlarının geliş açısı 
• Gölge boyu ve yönü
• Çizgisel hız
• Sıcaklık
• Gece ve gündüz süreleri
• Buharlaşma
• Deniz suyu tuzluluğu
• İklim ve bitki örtüsü
• Mevsim ve özellikleri

Ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe

• Sıcaklık azalır
• Güneş ışınlarının geliş açısı küçülür.
• Dünyanın dönüş hızı (çizgisel hız) azalır.
• Deniz suyu tuzluluğu ve sıcaklığı azalır.
• Orman yetişme üst sınırı düşer.
• Kalıcı kar sınırı düşer

Aynı enlem üzerindeki yerlerin özellikleri

• Güneş ışınlarının geliş açısı aynıdır.
• Dünyanın dönüş hızı yani çizgisel hızı aynıdır.
• Yılın her döneminde gece ve gündüz süreleri eşittir.

türkiye enlem boylam haritası

Türkiye'nin enlem etkisi güneyden kuzeye gidildikçe oluşan durumlar

• Güneyden kuzeye gidildikçe güneş ışınlarının geliş açısı küçülür bu nedenle sıcaklık azalır. Kuzey ve güney kıyılarımız arasında 6-7 derecelik sıcaklık farkı oluşur.
• Güneyden kuzeye gidildikçe sıcaklığın azalmasına bağlı olarak deniz suyu tuzluluk oranı düşer.
• Türkiye dönencelerin dışında yer aldığı için güneş ışınlarını hiç bir zaman dik alamaz. Yıl boyunca güneş ışınlarının eğik açı ile gelmesi nedeniyle dağların güney yamaçları kuzey yamaçlarından daha sıcaktır buna bakı etkisi denir.
• Güneyden kuzeye gidildikçe çizgisel hız azalır.
• Kuzeye gidildikçe orman yetişme üst sınırı düşer. Orman üst yetişme sınırı bitkilerin bittiği en tepedeki sınırdır. Kuzeye gidildikçe sıcaklık düşeceği için bitkilerin büyüme olanakları daha az olur bu nedenden dolayı kuzeye gidildikçe orman yetişme üst sınırı düşer.
• Kuzeye gidildikçe kalıcı kar sınırı düşer. Kalıcı karların başladığı yere kalıcı kar sınırı denir. Yani kuzeye gidildikçe havanın soğumasından dolayı kar erime hızı daha yavaştır, bu yüzden kalıcı kar sınırı dağların daha aşağısından başlar.

Boylam

Boylam : Dünya üzerindeki herhangi bir bölgenin başlangıç meridyenine olan uzaklığının açısal uzaklığıdır. Dünya kendi ekseni etrafındaki bir derecelik hareketini 4 dakikada tamamlar. Bu nedenle iki boylam arasındaki uzaklık her yerde 4 dakikadır. Bu durum yerel saat farklarının oluşmasına neden olur.

Boylamın Etkileri

• Ulusal saat
• Yerel saat

Özel Konum : Herhangi bir bölgenin denizlere,kıt'alara, önemli doğal kaynaklara,boğazlara,ulaşım yollarına göre olan konumu özel konumdur. Kısacası özel konum bir ülkenin bulunduğu bölgenin sahip olduğu coğrafi özellikleri nedeniyle sahip olduğu konumdur.

Türkiye'nin özel konumunun özellikleri

• Türkiye Asya, Avrupa ve Afrika kıt'alarının arasında bulunduğu için doğal köprü görev görmektedir
• Dünyanın en çok petrol rezervlerine sahip olan ülkelere komşudur.
• Ortalama yüksekliği fazla olan bir ülkedir (1132 metre). Yükseltisi batıdan doğuya doğru artar.
• İstanbul ve Çanakkale boğazlarına sahiptir.
• Üç tarafı denizlerle çevrilidir 
• Zengin doğal kaynaklara sahiptir örneğin bor madenleri.
• Eski tarihlerden itibaren önemli ticaret yollarının üzerindedir (ipek ve baharat yolu).
• Çeşitli arazilere ve iklimlere sahip olduğundan ürün çeşitliliği fazladır.
• Alp - Himalaya dağ kuşağı üzerinde yer alır.